Als ik aankom op school zijn de andere begeleiders al aanwezig. Het valt me gelijk op. Geen moeder te bekennen dit keer. Vaders en een opa die mee gaan op de excursie met groep 8. Wellicht dat het met de logistiek thuis zit maar het kan ook komen door het onderwerp van de excursie. Het thema in de klas was afgelopen weken de oorlog en met deze excursie naar het Joods Historisch Museum in Amsterdam wordt het thema kracht bijgezet.
Niet veel later komt de groep naar buiten op naar hun uitje en heb ik 3 prepuber meisjes achterin zitten. Met een oor luister ik naar 538 en met het andere oor, zover mogelijk, naar het gekakel achter me. Waar ze ook heen gaan, wat ze ook gaan doen, uitgelaten zijn ze altijd. Het is anders dan anders en dat zorgt voor een opgewonden stemming. Wat fijn dat Amsterdam Noord dan niet zo ver is. Alhoewel het ook weer een voorrecht is om deze gesprekken te mogen waarnemen als taxichauffeuse. Je hoort nog eens wat.
Binnen 20 minuten rijden we het parkeerterrein op van Artis en lopen we verder de stad in op weg naar het museum. In een korte tijd van het dorpse zo in de grote stad die op maandagmorgen vroeg nog in redelijke opstartmodus is. Dat geldt echter niet voor de dieren in Artis die abrupt zullen worden wakker geschud door ladingen andere prepubers die een dagje voor de kooien worden losgelaten.
Doordat we iets te vroeg zijn om naar binnen te gaan bij het museum, lopen we met de klas door naar het einde van de straat het Wertheimpark in. Hier staat het herdenkingsmonument ter nagedachtenis aan de omgekomenen in het concentratiekamp Auschwitz en de andere concentratie- en vernietigingskampen. Het is vorige week dodenherdenking geweest en het monument ligt vol met bloemen en brieven geschreven door kinderen. De inmiddels verwelkte bloemen benadrukken de ellende. Nooit meer Auschwitz.
Terwijl ondertussen de stad langzaam verder ontwaakt en het leven op gang komt, gaan wij het museum binnen, gevestigd in vier monumentale synagogen middenin het Joods Cultureel Kwartier. Na een jas, tas en plaspauze verder, zitten we even later midden in een verhaal over het begin van de Tweede Wereld Oorlog en de Joodse samenleving. Schoolfoto’s van toen en de afschuwelijke verhalen erachter. We worden meegenomen door een stuk uit het boek van Jacqueline van Maarsen dat wordt voorgelezen.
Ruim 100.000 Joodse mannen, vrouwen en kinderen afgevoerd en vermoord. In de Amsterdam Arena kunnen 50.000 mensen dus het gaat om twee van deze Arena vol aan mensen die om hun achtergrond zijn vermoord. En alhoewel dit ik al jaren weet, deze lessen ook op school heb gehad, is het net of het nu veel meer binnenkomt. Ondanks het totale niet bevatten van wat er is gebeurd, komen deze verscheurende verhalen nu als moeder zijnde zoveel harder en heftiger binnen.
De kinderen zijn duidelijk geïntrigeerd door het verhaal, stellen goeie vragen en denken vooral mee over hoe het toen ging. Over leeftijdsgenootjes in een totaal ondenkbare wereld voor hun. Ze hoeven echter niet alleen te luisteren en stil te zitten maar mogen ook zelf aan de slag met het onderwerp. Een introductiefilmpje brengt ze op weg. Een oudleerling van de 1e Montessorischool is geëmigreerd naar Amerika en als kunstenaar ontwerpt hij ter herinnering voor iedere omgekomen (oud)leerling van zijn school een houten koffer. De koffers hebben verschillende maten naar leeftijd van het kind. De naam, datum van overlijden en de leeftijd van het kind, zijn op de koffers geschilderd.
Beneden staan alle 172 koffers uitgestald wat gelijk een veel groter visueel vermogen geeft aan het aantal kinderen dat letterlijk uit het leven is weggerukt. Het kunstwerk van koffers is ontstaan naar aanleiding van een reünie ter ere van het 80-jarige bestaan van de school. De kinderen mogen gelijk aan de slag om gezamenlijk van al deze koffers hun eigen kunstwerk te maken. De groep is in tweeën gedeeld zodat de ene groep begint en later de andere groep met hun eigen visie het kunstwerk kan afmaken.
Dat wat zo lang geleden gebeurd is in een vorige eeuw en zover van hen afstaat, wordt kleiner gemaakt en dichter bij hen en hun beleving gebracht. De getallen krijgen namen en leeftijden net als zij zelf. Zo ook de volgende opdracht. Een gigantisch database van namen met voor ieder omgekomen persoon van die ruim 104.000 mensen een eigen pagina op het internet (www.Joodsmonument.nl). Door het klikken op een naam wordt zo iedere omgekomen persoon (wereldwijd) herdacht. Dit volgens het Joodse geloof dat je door de herinnering in leven zal blijven. Ze gaan aan de slag met een naam en komen steeds meer te weten over de persoon en zijn/haar leven destijds.
Na deze unieke stap in een totaal andere wereld, stappen we twee uur later de deur weer uit en staan midden in het leven van nu. Amsterdam is wakker geworden. Een toeriste die buiten aan een tafeltje een bakkie leut drinkt met een peuk erbij. Witte verwassen tennissokken in een kek zwart open muiltje en een muts op. Amsterdam, voor mij altijd de stad waarin in alles kan en mag. De stad van ongekende vrijheid. Alhoewel dat absoluut niet zo zal zijn, heeft de stad redelijk deze world wide reputation en zeker de uitstraling.
Zoals liefde en haat zo dichtbij elkaar kunnen liggen, zo zit het gevaar in het geluk van de vanzelfsprekendheid. Voor vrijheid is toen keihard gevochten maar zal tegenwoordig nog steeds voor gevochten worden. Helaas is onze vrijheid nu nog steeds niet zo vanzelfsprekend voor vele anderen. Het herdenken van toen is ook de wijsheid van nu in het respecteren dat die ander anders is dan jij.
Leven en laten leven. Nooit meer Auschwitz. Ook niet in het klein.
